Baş Ağrısı Nedenleri, Tedavisi

Baş ağrısı en yaygın ağrı şeklidir. En çok doktora gitme sebeplerindendir. Baş ağrısının tanısı konup, sebebi  doğru  saptanırsa tedaviye cevap alma şansı yüksektir. Ama tanısı ve tedavisi doğru yapılmamışsa hayat kalitesini düşürüp, ciddi sorunlara hatta komplikasyonlara yol açabilir.

Peki:

Baş ağrısı nedir, kaç çeşittir, sebepleri nelerdir?

Bu hafta bu konular üzerinde durmak istiyorum. Başağrısı baş ya da boyun bölgelerinden başlayan ve değişik bölgelere yayılan ağrı olarak tanımlanır. Etken nedenine bağlı olarak değişik şekilde hissedilir. Hasta tarafından bazen zonklayıcı bazen de basınç  veya kunt ağrı olarak tanımlanabilir.

İnsan beyni ağrıyı hissedemez. Bu nedenle beyni saran zarlar, kafatasını oluşturan kemikler, kaslar, beyin sapından çıkan sinirler ile baş ağrısı algılanır.

Başağrısı genel olarak üç ana gruba ayrılır.
1. Primer baş ağrısı
2. Sekonder baş ağrısı
3. Beyin sapından çıkan sinirlerden kaynaklanan noralji tipi ağrılar

En yaygın baş ağrısı primer baş ağrılarıdır. Bu kategoride olan türler gerilim tipi başağrı, migren ve küme  tipi baş ağrısıdır.

Migren genellikle başın bir tarafını tutan zonklayıcı ağrıdır. Beraberinde ışığa ve gürültüye hassasiyet,  bulantı ve kusma da eşlik edebilir. Hasta genellikle sessiz ve karanlık odada kalıp uyumayı tercih eder.  Bayanlarda daha çok adet  dönemlerinde görülür. Uykusuzluk, aç kalmak, yorgunluk, stress ve aşırı egzersiz tetikleyebilir.

Tedavisi önleyici ve atak giderici ilaçlar olmak üzere iki gruba ayrılır. En çok atak  giderici ilaçlar triptan grubu ilaçlardır. Ayrıca tetikleyici unsurları belirleyip kaçınmak çok önemlidir.

Gerilim tipi baş ağırısı daha çok boyun ve baş bölgesinde hissedilir. Basın etrafında dar bir çember varmış  gibi darlık ve basınç hissedilir. En çok rastlanan baş ağrısıdır. Gelişmiş olan ülkelerde her 20 kişiden  birinde gerilim tipi baş ağrısı vardır.

Genelde çift taraflı olup daha çok şakak ya da kasların üstünde hissedilir. Sebebi bu bölgedeki kasların  stres, yorgunluk veya değişik nedenlerle spazm olmasıdır. Süresi yarım saat ile birkaç gün arasında değişebilse de çok uzun sürmeyip istirahat ve uyku ile hafifler. Migrende görülen mide bulantısı şikayetler arasında yoktur. Ama şiddetlenirse migreni olan kişiler de migreni tetikleyebilir.

Tedavisi daha çok istirahat ve uyku olup masaj, gevşeme ve aerobik egzersizler ve şiddeti fazla ise ağrı kesicilerdir.

Küme tipi baş ağrısı daha çok erkek hastalarda görülen şiddetli başağrısı sendromudur. Ağrı daha çok göz  çevresinde hissedilir. Haftada iki veya daha fazla olup her atak yarım saat ile birkaç saat arası sürer.  Bu  şekilde haftalar hatta aylar boyu devam edip, ataklar yılde bir veya birkaç yılda bir olabilir.  Ağrı sırasında gözde kızarma, sulanma olur. Ağrı sırasında hasta yerinde duramaz, sürekli hareket ederek ağrı hissini azaltmaya çalışır. Küme ağrısı sırasında atak giderici ilaç olarak triptan grubu ilaçlar ile local anesteziler kullanılabilir. Atakları önlemeyen ilaçlar arasında kalsiyum kanal blokerleri, predisone ve lityum kullanılmaktadır.

Sekonder baş ağrılarında altta yatan bir neden vardır. Bu nedenlerden bazıları  sinüzit, beyin içi kanama, menejit, tümör, kafa içi basınç artması, kafa travaması, kontrol edilemeyen yüksek tansiyon, uyku apnesidir.

Sekonder baş ağrısı genelde aniden ortaya çıkar, istirahat ve ilaçlara cevap vermez ve şiddeti zamanla  artar. Genelde basın hep aynı kısmı ağrır. Başağrısı ile birlikte vücudun bir kısmında uyuşma, güç kaybı, görme bozukluğu şikayetleri de olabilir. Başağrısının şiddeti zamanla artar.  Gerekli tetkikler ve tedavi zamanında yapılmazsa ölümcül olabilirler.

Nörolji tarzı baş ağrısı olarak en çok tanımlanan trijeminal sınır ve oksipital sınır nöroljileridir. Trijeminal sınır nöroljisi ataklar halinde gelen yüzü bir kısmını tutan şiddetli ağrı sendromudur. Çoğu hasta bu ağrıyı şiddetli elektrik şoku gibi tarif eder. Genelde çiğneme ve yutma sırasında tetiklenir. Her atak bir kaç saniye veya birkaç dakika sürüp uzun süreli zaman dilimlerinde tekrarlayabilir. Bu ağrının tedavisi için önleyici ilaçlar kullanılmalıdır.  Önleyici tedavi olarak gabapentin ve amitriptilin en yaygın olarak kullanılan ilaçlardır.

Oksipital nörolji daha çok basın arka kısmında başlayan ve öne doğru ilerleyebilen aralıklı tekrarlayan bazen şiddetli olabilen kronik ağrı sendromudur. Migreni tetikler. Bu nedenle tedavisi önemlidir. Ortopedik yastık kullanımı, ilaç tedavisi, masaj ile tedavi edilebilir. Tedaviye yanıt alınamayan durumlarda oksipital sınır bloke edici lokal anestezi injeksiyonları da faydalı olabilir. Ayrıca altta yatan boyun bögesinden kaynaklanan eklem ve omurilik sorunlarının tetkiki tedaviye yanıt vermeyen vakalarda yapılmalıdır.

Gelecek haftaki yazımda başağrısı tiplerine özel tedavi yöntemlerini anlatacağım. Sağlıcakla kalın.

• Doç. Dr. Evren Burakgazi