Hastalıklar
Felç: Nedenleri, Belirtileri, Riskli Kişiler, Komplikasyonları, Tanısı ve Tedavisi
FELÇ
Felç, beyni besleyen kan damarlarındaki akışın durmasıyla oluşan beyin hasarı ile ortaya çıkan klinik tablodur. İki çeşit felç türü vardır: 1) İskemik felç 2) Hemorajik felç.
Felçlilerin yaklaşık % 85’i iskemik felçtir; % 15’i hemorajik felçtir.
İskemik felçte, kalpten fırlayan pıhtılar veya karotid gibi büyük damarlardaki plaklardan fırlayan parçalar beyni besleyen damarların tıkanmasına sebep olur. Tıkanan damarların beslediği beyin bölgesi kan akışı kesildiğinden dolayı ölmeye başlar. Bu süre 5 dakikayı geçmeye başladığında o bölgede kalıcı hasar olmaya başlar. Hemorajik felç diğer ifadeyle beyin kanaması sonucu ortaya çıkan felç çeşidinde ise beyni besleyen damarların yırtılması veya çatlaması sonucu beynin ilgili bölgesinde kanama olur. Etkilenen damarın beslediği bölgede ve kanama alanlarında hasar meydana gelir.
Hastada etkilenen alana bağlı olarak değişik klinik bulgular ortaya çıkar. Beynin hangi bölgesinin ne kadar hasar gördüğünün anlaşılması felcin daha sonraki etkilerini anlamada yardımcı olur. Mesela eğer motor alanlar etkilenirse hastada motor bozuklukları, eğer görme alanı etkilenirse görme bozuklukları, duyu bölgesi etkilenirse duyu bozuklukları ortaya çıkar. Genelde vücudun belli bir bölgesinde hareket kaybı, konuşamama, yüz şeklinin değişmesi, yutamama ve idrar kaçırma en belirgin etkileridir.
Islemik felç yani kanın pıhtılaşıp damarı tıkayarak beyne kan gitmesini engellemesiyle meydana gelen felçler genelde ağrısızdır. Fakat beyin kanaması sonucu meydana gelenler çok fazla ağrılara sebep olur.
NEDENLERİ
Felç riskini tetikleyen birçok faktör vardır. Bunlardan en önemlisi yüksek tansiyondur. Felçlerin % 50′ si yüksek tansiyona bağlıdır. Şeker hastalığı, yüksek kolesterol, kan basıncını yükselten ani sıcaklık değişiklikleri, sigara kullanımı, aşırı yorgunluk, uzun süre güneşte kalma ve fazla yemek yeme birer risk faktörü olarak sayılabilir. Stres kendi başına olmasa da tansiyonu ve kan pıhtılaşma sürecini olumsuz yönde etkilediği için riski tetikleyen bir faktör olarak sayılabilir. Östrojen damarların sağlıklı kalmasına yardımcı olur. Bu yüzden menopoz dönemindeki kadınların hormon tedavisi felç riskini azaltmaktadır.
Sigara kullanan bir kişi aynı zamanda yüksek tansiyon hastasıysa ve egzersiz yapmıyorsa normal insanlardan çok daha fazla risk altındadır. Bu yüzden risk faktörlerini en aza indirmek büyük farklar oluşturacaktır.
BELİRTİLERİ
Felç belirtileri, vücudun herhangi bir bölümünde örneğin; kol, bacak veya yüzün bir kısmında duyu kaybı, baş dönmesi, yutma güçlüğü ve görme bozuklukları olarak kendini gösterebilir. Beyin insan vücudunu ters şekilde kontrol eder, yani sağ beyin vücudun sol tarafını, sol beyin ise sağ tarafını kontrol eder. Sağ beyinde meydana gelecek hasar, vücudun sol tarafında etkisini gösterir.
Felç belirtileri konusunda halkın bilinçli olması çok önemlidir. Bu bilinçlenme felç vakalarının erken tanısı ve müdahalesi açısından çok önemlidir. Felce bağlı ön belrtileri şöyle sıralayabiliriz;
- Travmaya bağlı olmaksızın ani gelişen bilinç kaybı
- Aniden gelişen yüzde, kolda veya bacakta gelişen kısmi veya tam uyuşukluk ve hareket ettirememe
- Ani gelişen görme bozukluğu veya kaybı
- Aniden oluşan konuşma bozukluğu
- Daha önce yaşanmamış ani şiddetli başağrısı
TANISI
Felç için kesin bir tıbbi tedavi olmamakla birlikte ilk 3 saat çok önemlidir. Felçli hasta ilk 3 saat içinde hastahaneye başvurduğu takdirde, eğer hastanın durumu buna uygunsa damar açıcı tedaviler yapılabilir. Bunun dışında felcin derecesini ve etkilediği bölgeleri belirlemek için testler yapılır. Doktor felcin sebebini, beyin dokusunu ve beyne verdiği hasarı gösteren bilgisayarlı tomografilere başvurur.
FELÇ TEDAVİSİ
Felç tedavisinde risk faktörlerini en aza indirmek için ilaçlar verilebilir. En önemli sebep olan kanın pıhtılaşmasını önlemek amacıyla, belli dozlarda aspirin kullanılabilir.
Felç tedavisinde rehabilitasyona erken başlanması hastanın daha çabuk iyileşmesi açısından çok önemlidir. Felçli hastaların rehabilitasyon tedavisinde öncelikle, felç sebebiyle geçici olarak hareketsiz kalan hücreleri tekrar harekete geçirmek, daha sonra yıkıma uğrayan hücrelerin görevlerinin sağlam olan diğer hücreler tarafından yapılması sağlanır.
Bugün uygulanan tedavi programları genellikle uzman terapistler tarafından yapılır. Fizyoterapistler, uzman terapistler ve konuşma terapistleri tarafından hastalar; dengeli durmak, giyinmek, yemek ve yıkanmak gibi günlük yapması gereken yeteneklerini geliştirirler. Aynı zamanda felç sonucu vücutta meydana gelen fiziksel engellere rağmen hayata ayak uydurmalarını sağlarlar. Felçli hastaların yakınlarına da sorumluluklar düşmektedir. Sadece yapamadığı işleri yapmada değil ona moral verip motive ederek en büyük desteği sağlamış olurlar. Felçli kişiler genellikle hafızalarını kaybetmezler. Onları yetersiz görüp her işlerinde yardımcı olmak yerine günlük işlerini yapmaları konusunda cesaretlendirmek tedavi sürecinde de faydalı olacaktır.
KORUNMA YOLLARI
Felç riskini artıran en önemli faktör yüksek tansiyondur. Bu yüzden 40 yaşın üzerindeki kişiler yıllık kontrollerini yapmalıdır. Tuz tüketimini azaltmak en önemli faktörlerden biridir. Beslenmeye çok dikkat etmek gerekir. Az yağlı gıdalar tercih edilmelidir. Lifli gıdalara ağırlık verilmelidir. Dengeli beslenmeyle yüksek olan kolesterolü düşürmek riski azaltan önemli faktörlerden biridir. Alkol ve sigara kullanımından uzak durmak gerekir. Aşırı alkol kullanımının kan basıncı üzerinde etkileri fazladır. Uzun yıllar sigara içen kişilerin sigarayı bırakması da felç riskini azaltır. Hergün düzenli şekilde yapılan egzersizler ve tempolu yürüyüşler sayesinde toksinler atılır, kan dolaşımı düzenli bir hal alır. Yapılan egzersizler ve dengeli beslenme sayesinde risk faktörleri ortadan kaldırılmış olur. Aynı zamanda kilo kontrolü sağlanır.
Kayınpederim doktora gidip geliyor 1.5 aydır. Mide bulantısı diye bize hiçbir şeyi yok dediler fakat mide kanseri çıktı. Başka hastanede öğrendik bunu ve o gün sağ tarafına felç vurdu. Nereden geldiğini bilmiyor doktorlar. Bana yardımcı olun neden olmuş olabilir?
Merhaba. Ben uzun zamandır uykudan kabusla uyanıyorum ve vücudum da tamamen uyuşuk halde oluyor. Hareket edemiyorum ve 10 dakika önce boynum döndü. Yaklaşık 3 dakika sürdü ve sonra normale döndüm. Yardımcı olabilir misiniz? Sebebi ne olabilir?
Merhaba. Benim iki gecedir tüm vücudum hareketsiz kalıyor ve korkuyorum. Dilim bile tutuluyor, ağzımı açamıyorum. Birilerini çağırmak bir dakika kadar sürüyor. Sakinleştiğimde yine aniden oluyor ve hızlı hızlı nefes almaya çalışıyorum. Kalbim sıkışıyor. Sizce ne yapmam gerekiyor?
Merhaba geçmiş olsun. Hiç vakit kaybetmeden mutlaka bir sağlık kuruluşuna gidiniz.
Benim de 3 gündür sağ beynimde uyuşma oluyor. Kulak, boyun ve kolumda da ağrılar var. Kafamda adeta yara var da sızlıyor gibi oluyor. Ne yapabilirim? Yardımcı olursanız sevinirim.
Merhaba. Arkadaşım küçük yaşta havale sonucu belden aşağısı felç oldu. Şu anda 25 yaşında ve fizik tedaviye gidiyor. İyileşme olasılığı nedir? Neler etkili olur?
Merhaba. Ben 30 yaşındayım yaklaşık iki aydır şiddetli bir baş ağrım oluyor ama kısa sürüyor. Bugün de sol bacağımda aniden bir yanma bir hissizlik oluşdu. Ben ayaktaydım ve bunu ilk yanma olarak hissettim sonra bir bacağımda uyuşma oldu ama kısa sürdü. Bu kötü bir şeylerin habercisi midir? Ne yapmalıyım?
Merhabalar. Kayınpederim 1 yıl önce felç geçirdi. Biz birçok doktora götürdük. Kulak arkasında önemli büyük damarın tıkalı olduğu söylendi emar sonuçlarına göre. Yürümesinde ve konuşmasında şu anda bir problem yok. Tek problemimiz hıçkırık. Sürekli hıçkırıyor. Gece gündüz. Hıçkırık onun hayatını olumsuz etkiliyor. Beyin profosörü bu hıçkırığın gitmeyeceğini söyledi. Ailesi olarak biz çok üzülüyoruz. Hıçkırığın gitmesi için bir çare var mı? Lütfen cevap yazın. Çaresiz kaldık.
Annemin saat 1′ de sağ gözü şişmeye başladı. Saat 3 gibi gözünü istemsiz kıpırdatıyordu. Saat 5′ den sonra dudağın sağ tarafında aşağıya doğru çekilme fark ettik. Kendi de karıncalandığını söylüyor. Ne yapmamız gerekiyor?
Babam bir ay önce felç geçirdi. Şu an vücudunun sol tarafı felçli. Babamı ne tür bir tedavi ile eski haline döndürebiliriz.