Çocuk Hastalıkları
Bebek ve Çocuk Ölümleri: Nedenleri, Risk faktörleri, Hastalıklar, Koruma
BEBEK ÖLÜMLERİ
Ülkemizdeki bütün ölümlerin yaklaşık %30’unu bebek ölümleri oluşturur. Bir yıl içinde canlı doğmuş bebeklerin, bir yaşına gelmeden binde kaçının öldüğünü gösteren tabloya bebek ölüm hızı denir. Bebek ölüm hızı, o bölgedeki çocukların sağlık düzeylerini gösterir. Bu oran ülkemizde binde 53’tür. Gelişmiş ülkelerde bu oran binde 10 veya daha azdır.
Bu ölümlerin, %60’ı doğumdan sonraki 1 ay içerisinde görülür. Kalan kısmı ise ilk 1 aydan sonra başlayan ve 1 yaşına kadar olan ölümlerdir. Bir yaşına kadar olan ölümlerin nedenleri arasında yetersiz bağışıklama, beslenme yetersizliği ve çevre koşulları ve bebek bakım koşullarının olumsuz olması gösterilmektedir. İlk 1 ay içerisinde görülen ölümler daha çok doğumsal anormalliklere bağlı olduğu için düzeltilmesi zordur. Bir yaşına kadar olan ölümler ise çevre ve bakım koşullarının düzeltilmesi sonucu önlenebilecek hastalıklardan oluşmaktadır. Günümüzde çevre ve sağlık koşullarının gün geçtikçe düzeleceğini düşünürsek, ilk 1 ay içerisindeki ölümlerin (neonatal ölümler), ileriki yıllarda sağlık sorunlarının başında gelmesi bekelenmektedir.
Ülkemizde bebek doğumlarının kendi kendine ya da konu komşu yardımıyla sık bir şekilde gerçekleşmesi, bu doğumlar sırasında sağlık hizmetlerinden ve sağlık personelinden faydalanılmamış olması, bebek ölümlerini arttırmaktadır. Türkiye’de bebeklerin ancak %60’a yakını ölümden önce doktor tarafından muayene edilmektedir.
BEBEK ÖLÜMLERİNDE RİSK FAKTÖRLERİ
Dünya çapında yapılan araştırmalar, tıbbi problemlerin ya da sosyal faktörlerin bebek ölümlerine neden olduğunu ortaya koymuştur. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Hamilelik döneminden önce de olan riskler: Anneni 18 yaşından küçük ya da 35 yaşından büyük olması, 4 veya daha fazla sayıda doğum yapmış olmak, iki hamilelik arasının 2 yıldan daha az olması, akraba evliliği, daha önceki doğumlarda annenin ölü ya da zor doğum gerçekleştirmesi bu dönemdeki risk faktörleridir. Ayrıca annede şeker, kalp, böbrek hastalıklarının olması, sigara, alkol ya da uyuşturucu madde kullanımı, annenin boyunun 150cm’den kısa olması da hamilelikten önce de varolan riskleri oluşturur.
- Hamilelik döneminde görülen riskler: Bu dönemde, özellikle hamileliğin ilk 3 ayında ilaç, radyasyon, hastalık gibi zararlı faktörlere maruz kalmak, Annede kansızlık olması, kilo alımının çok fazla ya da çok az olması, doğum öncesi yetersiz beslenme, hamileliğin kısa sürmesi, çoğul gebelikler bu dönemdeki riskleri oluşturmaktadır.
- Doğum sırasında meydana gelen risk faktörleri: Doğum sırasında obstetrik güçlükler dediğimiz baş-kalça uyuşmazlığı, kordon, plasenta anormallikleri, doğumun bilgisiz kişiler tarafından evde yaptırılması doğum sırasındaki risklerdir.
- Doğumdan sonra görülen riskler: Bebeğin 2500 gramdan daha az doğması, doğumsal anormallikler, yetersiz beslenme, anne sütü ile beslenmeme ya da az beslenme, infeksiyonlar doğumdan sonra bebek ölümüne neden olan risk faktörleridir.
ÇOCUK ÖLÜMLERİ
Türkiye’deki bütün ölümlerin yaklaşık %40’ını beş yaşın altındaki çocuk ölümleri kapsar. Eğer bin canlı doğumdan en az 170’i ölümle sonuçlanıyorsa çok yüksektir. Bu değer 95-169 arasında ise yüksek, 26-94 arası ise orta, daha az ise düşük kabul edilir. Ülkemizde beş yaşın altındaki ölümler binde 61’dir. En yüksek değerler ise Afrika ülkelerine görülmektedir. Beslenmenin önemini bu değerler açıkça ortaya koymaktadır.
ÖLÜM NEDENLERİ
Yenidoğanlarda, ölüm sebepleri arasında doğumsal anormallikler, doğum öncesi gelişme gerilikleri, doğum travmaları, kansızlıklar yer alır. Bebek ölümlerinde ise bunlara ilaveten, sepsis, gastroenteritler, pnömoniler, kızamık, menenjit gibi infeksiyon hastalıkları yer alır. Bir çoğunda ölüm nedeni yetersiz beslenmedir. Çocuk ölümlerinin nedenleri ise bu infeskiyon hastalıklarının yanısıra zehirlenmeler, kazalar, düşme, boğulma gibi durumlardır.
Bebek ve çocuk ölümleri, dengeli ve yeterli beslenme, temiz besin ve su ile beslenme, bağışıklama ve gelişmiş alt yapı ile önlenmektedir.
ÇOCUKLARDA SIK GÖRÜLEN HASTALIKLAR
Çocukluk döneminde en sık görülen hastalıklar; akut üst solunum yolu enfeksiyonları, gastroenteritler, orta kulak iltihabı, derinin iltiabi ve allerjik hastalıkları, yetersiz beslenme, bağırsak parazitleri, zatürre, raşitizm ve üreme sistemi infeksiyonlarıdır.
Çocuklara verilen sağlık hizmetindeki temel amaç, onları, en sık görülen ve en çok öldüren hastalıklardan korumak, koruyamadıklarımızı erken tanı ve tedavi ile en az hasarla atlatmak olmalıdır.
ÇOCUK SAĞLIĞINI KORUMAK
Çocukluk döneminde, devamli bir büyüme ve gelişme görülür. En çok bu dönemde koruyucu sağlık hizmetlerine ihtiyaç duyulur. Çünkü bu dönemde sağlığın korunması, ileride sağlıklı bir yetişkin olmasını sağlar. Bu yüzden çocuk, hasta olduğu zamandan ziyade, sağlıklı olduğu dönemde doktora götürülmelidir.
Sağlam çocukların muayene edilmesindeki amaç erken tanı ve koruma sağlamaktır. Erken tanının amacından bahsetmiştik. Korumada ise bebeğin beslenmesi ve bakımı, aile planlaması ve anne eğitimi ile bağışıklama yapılabilir.
Muayeneler uzman hekimler tarafından, doğumdan hemen sonra ilk 2 gün içinde bir defa, daha sonra ilk ayda 15 günde bir, 2.aydan 12.aya kadar ise iki ayda bir yapılmalıdır. 1 yaşından sonra altı ayda bir defa, 3 yaşından sonra ise yılda bir kere yapılması uygundur. Bu muayene ya da izlemelerin sağlık kuruluşundan yapılması, yapılacak testler ve imkanların fazla olması nedeniyle önemlidir. Henüz bu bilinci kazanmamış toplumlarda, ev ziyaretleri ile bebeklerin izlenmesi uygundur. Böylece çocuğu, çevresi ve ailesi ile değerlendirme imkanı sağlanmış olur.
Selam. 5 aylık kızım var. Sadece anne sütü alıyor ve her beslenmeden sonra kusuyor. Kusması bazen de geri geliyor ve onu da yutuyor çoğunlukla. Kusması normal deyip doktor bizi geri gönderdi. Normal mi bu tarz kusması? Kusmuğunu geri yutması boğazda tahrişe neden olur mu? Ne yapmam lazım? Yardımcı olursanız sevinirim.