Kadın Hastalıkları
Gebelik Diyabeti: Çeşitleri, Nedenleri, Belirtileri, Tanısı, Tedavisi
DİYABET NEDİR? KAÇ TİPİ VARDIR?
Diyabet (şeker hastalığı) , pankreas adlı organımız tarafından üretilip kana salınan insülin* hormonunun ya miktarındaki eksiklikten dolayı ya da bu hormonun etkisini kaybetmesiyle oluşan, kan şekerinin normal sınırlarından yüksek seyri ile giden sık görülen bir hastalıktır. Üç tipi vardır:
- Tip 1 Diyabet (İnsüline Bağımlı Şeker Hastalığı)
- Tip 2 Diyabet (İnsüline Bağımlı Olmayan Şeker Hastalığı)
- Tip 3 Diyabet (Gebelik Diyabeti)
Bu yazımızda tip 3 diyabeti yani gebelik diyabetini kaleme alacağız.
GEBELİK DİYABETİ NEDİR? NEDENLERİ
Gebelikten önce tanı koyulmuş bir şeker hastalığı olmayan hamile bir kadına, gebeliği süresinde şeker hastalığı tanısı konmasına gebelik diyabeti denir. Hamile kadınların %3-5’ inde görülür. Anne ve bebeğin sağlığını hem gebelik esnasında hem de yaşamlarının ileriki dönemlerinde olumsuz etkileyen önemli bir hastalıktır. Gebelik diyabeti tanısı almış kadınların önemli bir kısmında daha sonra Tip 1 ya da Tip 2 diyabet hastalığı ortaya çıkmaktadır.
Gebe bir kadının vücudu bazı değişikliklere uğrar. Konumuzla ilgili en önemli değişiklik enerji ihtiyacının artmasıdır. Artan enerji gereksinimini karşılamak için vücut kan şekerini yüksek tutma eğilimindedir. Bunu da kan şekerini arttırıcı yönde etki eden büyüme hormonu ve kortizol** hormonunun kandaki seviyesini arttırarak yapar. Bu hormonların ve yine gebelikte artan östrojen, progesteron gibi hormonların etkisiyle insülin direnci gelişebilir. Yani insülin hormonu etkisiz hale gelir, görevini yapamaz. Ayrıca bu durumun gelişmesinde annenin depoladığı yağ dokusu, alınan kiloların etkisi ve bebeği koruma içgüdüsüyle annenin hareket kısıtlılığı, artmış enerji ihtiyacından dolayı artmış kalori alımı da katkı sağlar. İnsülin hormonunun bu şekilde etkisiz hale gelmesi kan şekerinin yüksek kalmasına neden olur. Bu durum genellikle gebelik sonrasında normale döner.
Hangi Kadınlar Gebelik Diyabeti Riski Taşımaktadır?
- 25 veya 25 yaşın üstündeki gebe kadınlar,
- Normalden fazla kilolu kadınlar (Vücut kitle endeksi*** 25’ in üstünde olanlar)
- Gebelik diyabetinin daha sık görüldüğü ülkede yaşayan veya sık görülen etnik kökenden olan kadınlar (örneğin Amerika’da gebelik diyabeti görülme sıklığı yüzde 16’dır.) ,
- Birinci derece akrabalarında gebelik diyabeti olan veya Tip 2 Diyabeti olanlar,
- Daha önceki gebeliklerinde gebelik diyabeti tanısı alanlar,
- Tansiyon hastalığı olan kadınlar,
- Polikistik yumurtalık hastalığı olan kadınlar,
- Daha önceki gebeliklerinde 4000 gramdan ağır bebek dünyaya getiren kadınlar.
Yukarıdaki risk faktörlerinden herhangi birini taşıyan gebeler gebelik tanısı konduğu anda, taşımayanlar ise gebeliğin 24-28. Haftalarında tarama testine tabi tutulmalıdırlar.
Tarama Testi Nasıl Yapılır?
Tarama testi, belli bir hastalığa yönelik yüksek risk taşıyan kişileri belirlemeye yarayan, hastalığın tanısını koyduracak asıl testlerin hangi kişilere yapılacağını gösteren testlerdir. Gebelik diyabeti hastalığı için yapılan tarama testinin adı 50 gram glukoz yükleme testidir.
Peki, bu test nasıl yapılır? Günün hangi saati olduğu ve gebenin açlık durumuna bakılmaksızın içinde 50 gram glukoz bulunan çözelti gebeye içirilir. Gebenin bu çözeltiyi içmesinden 1 saat sonra kan şekeri ölçümü yapılır. Eğer kan şekeri 140 mg/dl ve daha fazlaysa gebeye asıl tanıyı koyduracak tanı testleri yapılır.
TANISI
Tanı, kesin olarak Oral Glukoz Tolerans Testi adı verilen bir testin sonucuna göre koyulur. Bu testin yapılması için önceden hazırlık gerekmektedir. Doktorunuz sizden testin yapılmasından önceki 3 gün, günde en az 150 gram karbonhidrat alımı olacak şekilde beslenmenizi ve teste gelmeden önceki 8-14 saat hiçbir şey yememenizi isteyecektir. Test 100 gram glukoz ve 400 ml su içeren çözeltiyle yapılır. Çözelti gebeye içirilmeden önce ve içirildikten 1, 2 ve 3 saat sonra kan şekeri ölçülür. Bu ölçümlerden sonra aşağıda belirtilen kriterlerin 2 veya daha fazlasının olması durumunda gebelik diyabeti tanısı koyulur. Bu kriterler şöyledir:
- Çözelti içirilmeden önce ölçülen açlık kan şekerinin 95 mg/dl’ nin,
- Çözelti içirildikten 1 saat sonra yapılan ölçümdeki kan şekerinin 180 mg/dl’ nin,
- Çözelti içirildikten 2 saat sonra yapılan ölçümdeki kan şekerinin 155 mg/dl’ nin,
- Çözelti içirildikten 3 saat sonra yapılan ölçümdeki kan şekerinin 140 mg/dl’ nin üstünde olması.
TEDAVİSİ
Tedaviye önce annenin diyetinde düzenleme yapılarak başlanır. Günlük kalori alımı ve bu kalori alımındaki karbonhidratların oranı ayarlanır. Daha sonra hastaya egzersiz yapması önerilir. Çünkü egzersiz yapmak yazımızın başında belirttiğimiz insülin direncinin kırılmasını ve kan şekerinin düşürülmesini sağlar. Ancak çok ağır egzersizlerden kaçınılmalıdır. Haftada 3 kez günde 30 dakika tempolu yürümek yeterlidir.
Kan şekeri çok yüksek olan, diyet ve egzersizle kan şekeri kontrol altına alınamayan hastalarda insülin tedavisi uygulanır. Bu tedavi hastanın ihtiyacına göre günde 1-4 kere hastanın kendine uygulayacağı enjeksiyonlar şeklinde olur. Hasta, doktorunun önerisine göre, glukometre adı verilen bir cihazla kan şekerini ölçerek vereceği dozu ayarlar.
Gebelik diyabeti olan gebelere, tip 2 diyabeti olan hastalara verilen ağızdan alınan diyabet ilaçları verilmez. Çünkü verilen bu ilaçların bebeğe geçip geçmediği, geçiyorsa da zararlı etkilerinin olup olmadığı halen kesin değildir.
KORUNMA YOLLARI
Gebelik diyabetinden korunmanın en önemli yolu gebelikten önce ve gebelikte ideal ağırlık sınırları içerisinde bulunmaktır. Bu da uygun bir egzersiz ve diyet programıyla sağlanabilir. Diyet programında taze sebze ve meyvelerin tüketilmesine ve yağ alımının azaltılmasına özen gösterilmelidir.
* İnsülin: Pankreastan salınan, dokuların glukoz alımını sağlayan ve bu şekilde kan şekerini düzenleyen hormon
** Kortizol: Böbrek üstü bezlerden salınan kan şekerini ve kan basıncını arttırıcı yönde etki eden bir hormon
*** Vücut Kitle İndeksi: Ağırlığın, boyun metre cinsinden karesine bölünmesiyle hesaplanan bir ölçü
